کاهش بی‌سابقه حجم آب ورودی و ذخیره‌ای خراسان شمالی/ سدهایی که در عطش آب می‌سوزند

به گزارش خبرنگار مهر، خراسان شمالی در شمال شرق کشور جزو استان‌های نیمه خشک تا خشک کشور بوده و چالش کمبود آب در آن مسئله جدیدی نیست اما آن چه که نگران کننده شده این است که امسال در پی کاهش بارندگی ها و افزایش میزان برداشت از منابع ذخیره ای، حجم ذخایر آبی این استان برای چندمین بار متوالی رکورد کاهشی ثبت کرد.

پاییز امسال بود که حجم ذخایر آبی استان در پشت سدها بیش از 30 درصد به نسبت مدت مشابه خود کمتر شد و این کاهش در اوایل زمستان امسال به 50 درصد رسید، اما اکنون بر اساس اعلام مدیرعامل جدید شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی ذخایر و حجم ورودی آب به سدهای این استان از ابتدای سال تا بهمن ماه به نسبت مدت مشابه پارسال به حدود یک سوم کاهش یافته است.

برای کاهش حجم آب ورودی به سدها و ذخایر آبی خراسان شمالی سه دلیل عمده کاهش بارندگی، اضافه برداشت از ذخایر آبی این استان و نیز عدم رعایت الگوی کشت و استفاده نکردن از روش‌های نوین آبیاری از سوی کشاورزان مطرح می شود.

آب پاکی سدهای خراسان شمالی بر روی دست مردم

در خراسان شمالی در طول برنامه هاي دوم و سوم توسعه كشور پنج سد با مجموع توان تنظیم و کنترل سالانه 163 میلیون مترمکعب و ذخیره سازی 249 میلیون مترمکعب آب احداث شد؛ پنج سد شيرين دره، شيروان، اسفراين، چري و شروك این استان سالانه توان تنظیم تنها حدود 10 درصد آبهای سطحی استان را دارند و مابقی آب های سطحی خراسان شمالی از دسترس خارج می شوند.

متوسط بارش سالانه برف و باران در این استان 294 میلیمتر بوده و بر اساس اعلام شركت آب منطقه‌اي خراسان شمالی حجم منابع آب تجدیدپذیر در این استان سالانه حدود دو میلیارد و 420 میلیون مترمکعب بوده که از این میزان یک میلیارد و 630 میلیون متر مکعب آب‌های سطحی و مابقی ذخایر آب زیرزمینی است.

همچنین به منظور افزایش توان ذخیره آب در خراسان شمالی، ساخت چهار سد دیگر نیز در این استان آغاز شده و احداث پنج سد جدید هم در دست مطالعه قرار دارد.

یک کارشناس آب و توسعه پایدار در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به وضعیت ذخیره‌سازی آب در خراسان شمالی می گوید: روشن است که احداث سد مناسب‌ترین راه برای ذخیره سازی آب و مقابله با کم آبی نیست بلکه عامل اصلی جریان‌های شدید آب سطحی و کم شدن تغذیه سفره های آب زیرزمینی و مشکلات پس از آن در واقع کاهش پوشش گیاهی و عدم توانایی جذب آب از سوی خاک است اما با این حال اجرای پروژه های سدسازی در کنار طرح های همگام با طبیعت می تواند در آینده وضعیت آبی استان و کشور را بهبود دهد.

حسین صمدی اضافه می‌کند: در کنار این مشکل، متاسفانه روش های ذخیره ای آب و نیز نحوه استفاده از این ذخیره ها در کشور چندان مناسب نیست.

به گفته وی اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی با حفر چاه های غیرقانونی، فقدان الگوی کشت مناسب و نیز روش های نادرست آبیاری در بخش کشاورزی، هدررفت آب در بخش های خانگی و صنعت و... برخی از مهمترین دلایل ایجاد این وضعیت بغرنج هستند.

صمدی عنوان می کند: برای بهبود وضعیت آبی کشور می باید عواملی که سبب ایجاد این مشکلات شده اند چاره یابی شده و برای آن اقدام عملی شود.

او می افزاید: در خراسان شمالی نیز بزرگترین عامل کاهش حجم ذخایر آبی، مصارف نادرست کشاورزی است، به گفته صمدی اگر چه اسراف و استفاده نادرست در بخش های خانگی و صنعت هم در این زمینه دخیل است اما سهم بخش کشاورزی در کاهش آب بسیار بیشتر از بخش های دیگر است.

وی اضافه می کند: بیش از 90 درصد منابع آب زیرزمینی و سطحی در خراسان شمالی در بخش کشاورزی مصرف می شود در حالی که به دلیل روش های سنتی، راندمان آبیاری در مزارع استان حدود 30 درصد است.

رکوردشکنی کاهش آب ورودی به سدهای خراسان شمالی

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی هم کاهش بی‌سابقه آب ورودی به سدهای این استان را بسیار نگران کننده دانسته و ذخایر آب موجود در سدهای استان را نامطلوب توصیف می کند.

کاظم طاهریان در گفتگو با خبرنگار مهر، می گوید: در پی کاهش بارندگی ها امسال حجم ورودی آب به سدهای خراسان شمالی برای چندمین بار رکورد کاهشی ثبت کرده و جدیدترین سنجش نیز نشان می دهد که حجم ورودی آب به سدهای استان در یازده ماهه منتهی به اسفند ماه امسال به طور بی سابقه ای کاهش داشته است.

وی اضافه می‌کند: در حالی که پارسال در 11 ماهه منتهی به اسفند حجم آب ورودی به سدهای خراسان شمالی بیش از 123 میلیون مترمکعب بود این میزان امسال به کمتر از 50 میلیون مترمکعب کاهش یافته است.

به گفته طاهریان کاهش حجم آب ورودی به سدهای خراسان شمالی در کنار اضافه برداشت آب در بخش کشاورزی و افزایش مصرف آب در بخش خانگی سبب شده تا حجم ذخایر آب زیرزمینی و سدهای استان نیز رکورد کاهشی بی سابقه ای را بزند.

طاهریان اظهار می کند: میزان کاهش آب ورودی به سدهای خراسان شمالی و همچنین حجم ذخایر آب این سدها در 11 ماهه منتهی به اسفند ماه امسال از زمان بهره برداری تاکنون بی سابقه بوده است.

او عنوان می کند: مجموع حجم ذخایر آب سدهای خراسان شمالی در سنجش ابتدای اسفند امسال حدود 60 میلیون مترمکعب بود در حالی که این میزان در زمان مشابه پارسال بیش از 107 میلیون مترمکعب برآورد شده است.

به گفته طاهریان در حالی که حجم آب ورودی به سدهای خراسان شمالی از ابتدای امسال تاکنون کمتر از 50 میلیون مترمکعب بوده در این مدت بیش از 90 میلیون مترمکعب آب برای استفاده در بخش های کشاورزی، شرب، صنعتی و محیط زیست از سدهای استان خارج شده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی نیز استفاده نامناسب آب در بخش کشاورزی را یکی از مهم ترین دلایل کاهش ذخایر آب زیرزمینی و سدهای این استان می داند و از کشاورزان می خواهد با توجه به کاهش حجم ذخایر آبی استان، برنامه ریزی صحیحی برای کشت خود داشته باشند تا سال آینده خراسان شمالی دچار بحرانی چندجانبه نشود.